Tam 30 sene önce, yani 1988’in Ağustos ayında, Bulgaristan’daki totaliter rejimden kurtulmak için, bir Çekoslovakya gezisine katılmıştım. Asıl amacım, Çekoslovakya dönüşü güzergahında bulunan Budapeşte’de gruptan ayrılıp, Avusturya veya Yugoslavya’ya geçme yollarını bulmaktı. O zamanki Jivkov rejimi, biz Türklere pasaport falan çıkartmıyordu. Doğu bloğu ülkelerine de ancak toplu grup pasaportuyla seyahat etme izni veriliyordu. Macaristan’da o dönemde demokratik hareketler başlamıştı ve diğer Doğu bloğu ülkelerine göre nispeten de daha demokratik bir ülke sayılıyordu.
Neyse… Gecenin bir yarısında tren Budapeşte istasyonunda durduğunda, hemen trenden inip, Budapeşte’nin ara sokaklarında kaybolmuştum. Daha sonra, Avusturya’ya geçmek için çeşitli kanal yolları arayarak, bir ay Budapeşte sokaklarında boş boş gezdikten sonra, nihayet harekete geçerek bir gece kaçak yollardan Yugoslavya’ya geçmeye çalışırken, Tompa yakınlarında Macar askerlerine yakalanmıştım. Bir hafta Kecskemet cezaevinde ve daha sonra nakledildiğim Budapeşte’deki bir cezaevinde de 24 gün tutuklu kaldıktan sonra, Bulgaristan’a iade edilmiştim…
Kaderin cilvesine bakın ki, bu olaydan tam 30 sene sonra, – 2018 yılının Ağustos ayında- TİKA’dan Budapeşte, Estergon, Szigetvar gezisine ve Bugac’daki Türk Kurultayına davet edildim.
Bu daveti aldığımda o kadar duygulandım ki anlatamam. Bu geziye çıkmadan bir önceki gece ise, heyecandan uyuyamamıştım…
Balkan ülkelerinden, Kıbrıs ve Gagavuzya’dan davet edilen bir grup akademisyen, gazeteci, Sivil Toplum Örgütü yöneticisiyle birlikte, gerek iki günlük Kanuni Sultan Süleyman’ın ayak izlerinden yaptığımız Budapeşte, Estergon, Zigetvar gezileri esnasında, gerek üç günlük Türk Kurultayı süresince çok duygulu anlar yaşadım.
Budapeşte…
Budapeşte, 30 sene öncesine göre çok değişmiş; sokaklar, caddeler, binalar yenilenmiş. Eski binalar, kiliseler, tarihi değerler korunarak restore edilmiş.
Bilindiği gibi Budapeşte, Tuna nehrinin her iki yakasındaki Buda ve Peşte kısımlarından oluşur.
Biz Türkleri en çok ilgilendiren Tuna nehrinin sağ kıyısında bulunan Buda’daki Gül Baba türbesi ve Budapeşte’nin son Osmanlı valisinin anıt mezarı…
Gül Baba türbesi…
30 sene önce harabe halinde olan Gül Baba türbesi, TİKA(Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) tarafından restore edilmiş olup, aslına uygun bir Türk kültür anıtına dönüştürülmüştür.
Gül Baba türbesinin sandukası(ilk kez yayınlanmaktadır)
Gül Baba türbesinin TİKA tarafından restore edilmiş hali
Bilindiği gibi Gül Baba, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki tüm seferlere katılmış bir savaşçıdır. “Gül Baba” ismini de, çatışma esnasında başlığına devamlı gül taktığı için almıştır. 1541yılında öldüğünde, Buda’daki bir tepeye gömülür ve tepeye de “Gültepe” adı verilir. Aynı yere, 1548 yılında, Gül Baba türbesi yaptırılır.
Abdurrahman Abdi Paşa’nın anıt mezarı…
Budapeşte’nin son Osmanlı valisi Abdurrahman Abdi Paşa’nın Buda sırtlarında bulunan anıt mezarının yeri değişse de, mezar taşındaki şu yazı değişmemiştir:
“Bu yerin yakınında1686 Eylül ayının 2. Günü, öğleden sonra, yaşamının 70. yılında maktul düştü. Kahraman düşmandı, rahat uyusun!”
Budapeşte’nin Osmanlı son valisi Abdurrahman Abdi Paşa’nın anıt mezarı
Bir sözle Macarlar, “Yiğidi öldür, hakkını yeme” atasözümüze uymuşlar. Ne de olsa Hun Türklerinin kanını taşıyorlar…
Estergon…
Estergon kalesini 140 sene elimizde tuttuktan sonra, terk etmek zorunda kaldığımız için, biz Türklere o kadar dokunmuş ki, asırlardır dert yanarak şu türküyü söylemişiz:
“Estergon Kalesi subaşı durak
Kemirir içimi bir sinsi firak
Gönül yâr peşinde yâr ondan ırak
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Yâr peşinde koşar kara bahtlıyım
Estergon Kalesi subaşı hisar
Baykuşlar çağrışır bülbüller susar
Kâfir bayrağını burcuna asar
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Bu ateşle yanar kara bahtlıyım
Estergon Kalesi subaşı kale
Göklere ser çekmiş burçları hele
Biz böyle kaleyi vermezdik ele
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Estergon’u vermiş kara bahtlıyım.”
Estergon kalesinden, Tuna, bir başka ihtişamlı
Estergon kalesine çıkıp, Tuna nehrinin o kıvrım kıvrım, ihtişamlı akışını, o doğal güzelliğini gördükten sonra, bir Türk olarak insanın içinden, “Akma Tuna akma ben bir dertliyim/Estergon’u vermiş kara bahtlıyım.” dizeleri geçiyor.
Hıristiyanlar, Estergon kalesini Osmanlılardan aldıktan sonra, o kadar sevinmişler ki, kalenin olduğu en yüksek tepeye, Hıristiyanlığın büyüklüğünü simgelemek için, hiçbir masraftan kaçınmayarak büyük bir kilise yaptırmışlar. İslam dinini küçültmek için ise, tepenin en altına, yani Tuna nehrinin kıyısında bulunan küçük bir mescidi restore ettirmişler… Bu mescidi ziyaret ettiğimde, içimden bir ses, “Dinimi aşağılayan böyle mescitte namaz kılmak gururuma dokunur” diyor.
Estergon kalesinin karşı kıyısında ise, Macarların Parkan, Slovakların Sturovo, bizim atalarımızın ise Ciğerdelen dedikleri bir kasaba var… Hıristiyan akınlarının hep Çiğerdelen tarafından geldiği için, atalarımızın ciğerleri delinmiş olsa gerek…
Grubumuzda, Makedonya Gostivarlılar da var. Ciğerdelen’de pastanesi olan Gostivarlı Fevzi, oğullarının birisi aracılığıyla bizi pastanesine davet ediyor. Slovakya sınırlarında olmasına rağmen, bu daveti kabul ediyoruz. Gostivarlı Fevzi, cana yakın, çok hoşsohbet birisi, bize meyve suları, dondurmalar ikram ediyor.
Gostivarlı Fevzi’ye soruyorum, “Seni hangi rüzgarlar attı buralara?” O da başlıyor anlatmaya: “Daha komünist dönemde geldim buraya, ilk önce polis dairesinde Sırpça, Türkçe tercümanlığı yaptım, rejim değişirken bu binayı çok ucuza aldım; bir kısmını pastane, bir kısmını otel olarak işletiyorum…”
Ciğerdelen’den Estergon kalesi
Estergon kalesi, Ciğerdelen’den daha bir ihtişamlı görünüyor…
Zigetvar…
Bilindiği gibi Kanuni Sultan Süleyman, en son seferini Zigetvar kalesini fethetmek için düzenlemiştir. Hatta 1566 yılında, bu kaleyi ele geçirmeden bir gün önce, 73 yaşında vefat etmiştir. Ölümü de, kale ele geçirildikten sonra açıklanmıştır. Kanuni’nin iç organlarının burada gömülü olduğu için, Zigetvar, biz Türkler için önem arz etmektedir. Zigetvart kalesi içindeki camide iki rekat namaz kılarken, tüylerimin diken diken olmasına buna bağlıyorum.
Türkiye’nin, özellikle TİKA’nın katkılarıyla, Zigetvar yakınlarındaki 12 dönüm arazi içine, Türk- Macar Dostluk Parkının yaptırılması çok anlamlıdır.
Zigetvar kalesindeki Osmanlı camisi
Kanuni Sultan Süleyman’ın ruhuna Fatiha
Türk- Macar dostluk parkındaki anıt
Zigetvar savaşında, kaleyi kuşatan Kanuni Sultan Süleyman’ın ve kaleyi savunan kont Miklos Zrinyi(Zrinski)’nin ölümleri ile sonuçlanması, Türklerin Kanuni Sultan Süleyman’ı, Macarların ise Miklos Zrinyi’yi, şehit olarak görmelerine neden olmuştur.
Gerek Macarların, gerek Türklerin, tarihten gelen kompleksleri aşarak,- Türk- Macar Dostluk Parkında- her ikisinin anısına birer anıt dikilmesi, dostluk ve kardeşlik adına da çok anlamlıdır.
Kanuni Sultan Süleymaan’ın ayak izlerinden Budapeşte, Estergon, Zigetvar gezisinden sonra, Türk Kurultayının yapılacağı Kecskemet yakınlarındaki Bugac kasabasına hareket ediyoruz…
Durmuş Arda
Not: Daha önce “Hun- Türk kurultayı Macaristan Bugac’da başladı”(https://www.arda-tuna.com/2018/08/11/hun-turk-kurultayi-macaristan-bugacda-basladi/), ” Macaristan’daki Türk kurultayının 2. günü”(https://www.arda-tuna.com/2018/08/11/macaristandaki-turk-kurultayinin-2-gunu/) ve “Macaristan’daki Türk kurultayının 3. gününde işbirliği imzası”( https://www.arda-tuna.com/2018/08/12/turk-kurultayinin-3-gununde-isbirligi-imzasi/) başlıklı yazılarımda, Türk Kurultayı ile ilgili ayrıntılı bilgiler vermiştim.
News
